Weekend za miastem. Odkryj piękne Kaszuby

Z lotu ptaka wyglądają jak widokówka – szerokie połacie gęstych lasów, błyszczące błękitem jeziora, pofałdowane łąki i pola. Kaszuby rozciągają się od złotych plaż Bałtyku aż po Bory Tucholskie, na wschodzie ogranicza je Wisła, a na Zachodzie Czersk. Granice regionu są umowne, bo zmieniały się przez wiele lat skomplikowanej polskiej historii. Kaszubi, prastare słowiańskie plemię, mieszkali tu już w VII wieku. Podbijani przez kolejnych władców i królów, byli na zmianę przeciągani na wschód i germanizowani. Dziś uważają się za Polaków i za kaszubskim poetą Hieronimem Derdowskim twierdzą, że „nie ma Kaszub bez Polonii, a bez Kaszub Polszczy”. Pora więc poznać bogactwo tego regionu, który ma wszystko, co potrzebne, żeby dobrze wypocząć nawet podczas krótkiej weekendowej wyprawy.

To, co wyróżnia Kaszubów, to ogromna samoświadomość etniczna. Ludzie zamieszkujący Pomorze pielęgnują tradycje swoich przodków i są dumni z kultury kaszubskiej. Charakterystyczny roślinny haft, język, którym posługuje się jedna trzecia mieszkańców regionu, garncarstwo, plecionki z traw, muzyka – to wszystko tworzy specyficzny ludowy klimat Kaszub. Dla obcokrajowców jest on fascynujący, zwłaszcza w połączeniu z bogactwem przyrody, jednak fani polskich tradycji rzemieślniczych i sztuki ludowej też będą zachwyceni, mogąc go zgłębić. Smakoszy szczególnie zainteresują Kaszuby od kuchni – pełne kontrastów i niezwykle apetyczne.

Kaszuby – co warto zjeść?

Ze względu na położenie regionu, kuchnia kaszubska jest niezwykle zróżnicowana, ale prosta i smaczna. Sporo w niej smaków kwaśnych – śmietany, maślanki, żurawiny, mąki żytniej i octu. Królują ryby, zarówno morskie, jak i słodkowodne, dary lasu – jagody, żurawina, grzyby - i oczywiście najlepsze w Polsce słodkie truskawki, na które sezon rusza już za chwilę. Sekretem ich smaku jest ukształtowanie terenu i klimat panujący na Kaszubach – dzięki temu jest słodsza i bardziej aromatyczna niż truskawki uprawiane w innych regionach Polski. Kaszubska truskawka dostała w 2009 roku certyfikat Unii Europejskiej COHG, czyli Chronionego Oznaczenia Geograficznego, a jej lekko poziomkowy smak plasuje ją wśród najsmaczniejszych skarbów tego regionu.

Jako że Kaszuby zamieszkiwali głównie chłopi, w kuchni tego regionu nie brakuje dań mącznych i innych skromnych i sycących posiłków dających niegdyś dużo siły do pracy, a dziś stanowiących najsmaczniejszy comfort food. To na przykład kluski ziemniaczane jedzone z mlekiem, zupa dziadówka, czyli z maślanki, ziemniaków, mąki żytniej i boczku, czy plińce, czyli placki ziemniaczane, serwowane tu np. z musem śledziowym. Ziemniaki dodaje się tu nawet do chleba, dzięki temu jest dłużej świeży. 

Kluczowym elementem kuchni kaszubskiej są ryby. Bliżej wybrzeża je się śledzie, szproty, flądry, łososie i dorsze, a w części jeziornej węgorze, sandacze, szczupaki i okonie, nierzadko łącząc z mięsem, a często zalewając octem lub wzbogacając o słodkie dodatki. Słynny na całą Polskę śledź po kaszubsku dobrze obrazuje rozmiłowanie Kaszubów do słodko-kwaśnych smaków. Bliskość szlaków morskich dawała Kaszubom dostęp do przypraw korzennych, stąd w daniach rybnych liście laurowe i ziele angielskie. Do dziś każda wieś przyrządza to danie inaczej. Z ryb przyrządza się tutaj także zupy, galarety, pulpety i zapiekanki, np. szmurowany pomuchel – dorsz pieczony z boczkiem i smalcem. Kaszubi chętnie łączą ryby z mięsem, za nic sobie mając zdziwienie odwiedzających ich turystów. Obok wieprzowiny, z której robią galarety zwane zylcem, często jedzą także drób, którzy od zawsze był powszechnie hodowany w gospodarstwach – gęsinę, kaczki i kury. Jedna z najsmaczniejszych kaszubskich potraw, podawana zwykle podczas uroczystych obiadów, to ferkase - danie z gotowanego mięsa kury z ryżem, rodzynkami i białym sosem, lekko winnym dzięki dodatkowi soku z agrestu lub cytryny. Wiele kaszubskich potraw opartych jest na gęsinie - gotuje się na niej zupę brukwiową, przygotowuje tłustą okrasę, szykuje półgęski, a tuszkę piecze lub dusi, czyli szmuruje. Kaczkę Kaszubi nadziewają podrobami, wieprzowiną, suszonymi śliwkami i jabłkami lub żurawiną i kaszą gryczaną.

Słodkie złoto Kaszub

Każda kuchnia regionalna to nieprzebrany skarbiec cudownych deserów i słodkich przekąsek, nie inaczej jest z kaszubską. Najpopularniejsze są chyba ruchanki, nie tylko ze względu na swoją kontrowersyjną nazwę, lecz także przez smak - to smażone na głębokim oleju placuszki z ciasta chlebowego lub drożdżowego, niegdyś podawane na śniadanie, z cukrem pudrem, dżemem, śmietaną lub czekoladą, a także z... fjutem, czyli syropem z buraków cukrowych.

Jednym z najprostszych i najbardziej charakterystycznych kaszubskich deserów jest szpajza – jajeczny krem z żelatyną i sokiem z cytryny. Miseczka szpajzy z wiejską bitą śmietaną to nadal tradycyjny niedzielny deser w wielu domach. Równie popularne są drożdżówki z kruszonką, kugle z jabłkami, rogaliki lub kasza manna z jagodami, a także miodny kuch, czyli tak modne dziś ciasto marchewkowe. Dodatek warzyw do wypieków to wcale nie taki nowy pomysł – wśród tradycyjnych ciast kaszubskich znajduje się także tort z białej fasoli Jaś. Jej ugotowane na półtwardo ziarna uciera się jak migdały, miesza z jajkami, bułką tartą, cukrem i masłem, a następnie piecze, przekłada marmoladą i lukruje.

Płynne złoto Kaszub

Płynne złoto Kaszub to z kolei miody. Skład miodu zależy od roślin i od aktywności pszczół, a te dwa parametry wydają się na Kaszubach splatać w idealnej konfiguracji, bo tutejsze miody mają właściwości porównywalne do najzdrowszego na świecie miodu Manuka. Z kolei wśród trunków najciekawszym kaszubskim napojem jest nalewka bursztynowa. Podobno ma moc leczenia migreny, przeziębienia i problemów z krążeniem, wzmacnia i dodaje siły. Można ją zrobić samodzielnie, zebrane bursztyny wystarczy rozetrzeć w moździerzu, wsypać do butelki i zalać spirytusem. Po dwóch tygodniach leczniczy eliksir jest gotowy. Bez wycieczki na Kaszuby się jednak nie obejdzie – największe złoża tego kruszcu znajdują się w okolicach Gdańska. Nie pozostaje już chyba nic innego, jak tylko zaplanować wycieczkę.